1 Waarom dimensionale psychiatrie vandaag onmisbaar is
Het hedendaagse begrip van geestelijke gezondheid gaat veel verder dan traditionele diagnostische categorieën.
Zeggen dat een persoon een "angststoornis", "depressie", "posttraumatische stressstoornis" of "ADHD" heeft, beschrijft symptomatische manifestaties, maar niet de onzichtbare mechanismen die lijden genereren en in stand houden.
Dimensionale psychologie richt zich op transdiagnostische psychopathologische processen, dat wil zeggen:
- • Dysfunctionele psychologische mechanismen die veel stoornissen gemeen hebben,
- • die de innerlijke ervaring organiseren,
- • en die de onzichtbare mentale basis vormen achter waarneembare manifestaties.
Het maakt het mogelijk om lijden te denken op een normaal-pathologisch continuum, in plaats van het vast te zetten in categorieën.
2 In het hart van deze processen: identiteit (het "ik"), of zelfrepresentatie
Alle psychologische processen—gedachten, emoties, gedrag, relaties met anderen—ontstaan uit een fundamenteel dimensionaal mechanisme: zelfrepresentatie, dat wil zeggen de afzender van alle dagelijkse ervaringen.
Dit mechanisme bestaat op een continuum:
Een reeds tevreden zelf
Sereen, geldig
Een ontevreden zelf
Onzeker of ongeldig
Wanneer het "ik" zichzelf als tekortschietend ervaart, worden pogingen om deze verandering op te lossen compensatiestrategieën—wat we ontologische verslaving (Barrows et al., 2022; Ducasse et al., 2025; Gordon et al., 2018).
3 Het centrale principe
"Het is vanuit onszelf, zoals we onszelf gewoonlijk identificeren, dat we al onze dagelijkse ervaringen hebben. Dus als de representatie die we van onszelf hebben veranderd is, zullen al onze dagelijkse ervaringen veranderd zijn."
— Ducasse et al., 2019
4 Drie vormen van zelfverandering, drie organisaties van lijden
Dit wortelproces is georganiseerd in drie dimensionale polen, elk geassocieerd met aanpassingsstrategieën en specifieke stoornissen.
1) Het "ik in onzekerheid" → ervaringsvermijding
Claire
Wanneer het "ik" zichzelf als bedreigd ervaart: hyperwaakzaamheid, behoefte aan controle, angst voor het onverwachte, intolerantie voor elke vorm van ongemak.
Dominante strategie: controleren, vluchten, neutraliseren of de innerlijke ervaring verdoven.
Vaak geassocieerde klinische presentaties: angststoornissen, PTSS/complexe PTSS, verslavingen (cannabis, opioïden, benzodiazepinen), en de hulpeloosheid die volgt op de strijd: depressie, burn-out.
2) Het "ontevreden ik" / affectieve leegte → verlangen naar stimulatie
Karim
Wanneer het "ik" zichzelf als leeg ervaart, zonder interne tevredenheid: chronische verveling, afleidbaarheid, agitatie, behoefte aan intensiteit.
Dominante strategie: externe stimulatie zoeken.
Vaak geassocieerde klinische presentaties: verslavingen aan gokken, seks, winkelen, riskant rijgedrag, zoeken naar sensatie, kwetsbaarheid voor het veroorzaken van hypomane episodes, ADHD.
3) Het "ik zonder waarde" → ontkoppeling en overmatig zelf-reflexief bewustzijn
Julie
Wanneer het "ik" zichzelf ervaart als "niet genoeg", "onwaardig", "niet beminnelijk": schaamte, zelfkritiek, perfectionisme, angst voor afwijzing.
Dominante strategie: zich verstoppen, zich overaanpassen, lijken, bewijzen, of oplossen in de ander.
Vaak geassocieerde klinische presentaties: anorexia, emotionele afhankelijkheid, borderline-stoornis.
4) Borderline-stoornis: een naam voor de 3 facetten van het "tekortschietende ik" tot het uiterste gedreven
De borderline-stoornis kan worden gelezen als een vergrootglas van ons gewone menselijke functioneren, waarbij de drie veranderingen van het zelf (onzekerheid, ontevredenheid, gebrek aan waarde) tegelijkertijd worden verergerd.
5 Het grote therapeutische risico
"Als het 'ik' onzeker, ontevreden of onwaardig blijft om bemind te worden, zullen alle psychotherapeutische strategieën die worden ingevoerd om lijden te verminderen ook veranderd zijn. Het zou zijn alsof je de verkeerde patiënt behandelt."
— Ducasse et al., 2019
6 Waar staat LiACT? In het hart van 3e golf CGT, in een procesgerichte benadering
LiACT integreert 3e golf CGT in een dimensionaal perspectief, dat de categoriale benadering overstijgt.
Deze therapieën hebben een gemeenschappelijk doel: zich verzetten tegen de processen die voortkomen uit een veranderde zelfrepresentatie.
De worteldimensie die moet worden getransformeerd is altijd dezelfde: het "ik" (of zelfrepresentatie) dat ervaart.
7 De drie procesniveaus getraind door LiACT
Niveau 1 — Innerlijke veiligheid (Claire)
Doel: Onzekerheid kalmeren en ervaringsvermijding stoppen
Sleutelprocessen: Acceptatie – Veerkracht voor ongemak en dagelijkse problemen
Door op ervaringsvermijding te reageren met acceptatie (uitgewerkt in verschillende protocollen, zoals de Barlow-methode en TIPI), en een geldige identiteitsconclusie toe te voegen, → dit vestigt innerlijke veiligheid.
Geïntegreerde benaderingen: Barlow-methode, TIPI, DBT, ACT
Niveau 2 — Tevredenheid & Betrokkenheid (Karim)
Doel: Verlangen naar externe stimulatie kalmeren
Sleutelprocessen: Gestabiliseerde innerlijke motivatie – Zelfbepaling – Intentionele kwaliteiten – Waarden
Door op verlangen te reageren met: innerlijke motivatie, het vermogen om continu en stabiel interest te genereren, in een speelse mindset, met een intentie om bij te dragen, met een intentie om te groeien en vooruitgang te boeken, dan een geldige identiteitsconclusie toevoegen, → dit vestigt innerlijk welzijn.
Geïntegreerde benaderingen: Zelfcompassie (Kristin Neff), liefdevolle-vriendelijkheid praktijken, ACT motivatieprocessen
Niveau 3 — Zelfrespect en Verbondenheid (Julie)
Doel: Schaamte en zelfkritiek kalmeren, relationele kwaliteit herstellen
Sleutelprocessen: Validatie – Onderlinge afhankelijkheid en gevoel van nut
Door op ontkoppeling te reageren met: een gevoel van verbondenheid en waarde door een gevoel van nut (in zijn en doen), bestaan in onderlinge afhankelijke relaties, vermindering van zelfkritiek en overmatige bezorgdheid over de eigen waarde en plaats, dan een geldige identiteitsconclusie toevoegen, → dit vestigt een innerlijk gevoel van waarde.
Geïntegreerde benaderingen: Adleriaanse psychologie, geavanceerde niveaus in 3e golf CGT
LiACT staat op het kruispunt van deze drie niveaus
8 Wat LiACT precies is
LiACT is een zelfbegeleiding AI gericht op:
- • transnosografische processen,
- • zelfrepresentatie als wortelhefboom,
- • de drie dimensionale niveaus van 3e golf CGT,
- • gestructureerde training in het dagelijks leven.
LiACT vervangt geen psychotherapie of medische follow-up, en is niet gericht op diagnose of behandeling van een stoornis.
Het biedt een begeleid kader om te werken aan hoe het "ik" zichzelf, anderen en de wereld ervaart.
LiACT is niet zomaar een therapeutisch protocol: het is gebaseerd op 3e golf CGT om de meest relevante psychologische processen te extraheren en te trainen, in een digitaal zelfbegeleidingsformaat.